در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا از راز این مطلب اگاه شوید...
« خلاصه نویسی »
نوعی مهارت نگارشی محسوب میشود که آشنایی با آن در كارهای مطالعاتی و به خصوص برای دانش آموزان، مفید و كارساز است.
با توجه به محدودیت فرصتهای در اختیار و نیز فراوانی مطالبی که دانش آموزان، به ویژه در مسیر آماده سازی خود برای آزمونهای سراسری باید بیاموزند؛ «چكیده نویسی» ضرورت پیدا میكند. گاهی از مطالب برای استفاده خودمان خلاصه برداری میكنیم و گاهی خلاصه نویسی ما برای استفاده دیگران است.
خلاصه كردن متون مفصل یكی از گامهای مثبتی است كه با استفاده از آن میتوانید هم مراحل مرور و جمع بندی را سرعت ببخشید و هم از زمان در اختیارتان استفاده بهتر و مناسب تری ببرید.
گذشته از فواید درسی و مطالعاتی که خاصِّ دانش آموزان و داوطلبان آزمونهای سراسری است، «خلاصه نویسی» از جهاتی برای تمام دانش آموزان و دانش پژوهان مفید است .
برخی از فایدههای خلاصه نویسی عبارتند از : 1. بهره گیری از یادداشتهای خلاصه، در مراجعات بعدی
2. تمرینی برای كار قلمی و رشد نیروی نویسندگی
3. عمق بخشیدن به دانستههای علمی 4. آسانسازی استفاده از محتویات كتابهای درسی
5. ایجاد انگیزهی مطالعه در دانش آموز
6. كمك به پایداری مطالب در حافظه (جلوگیری از فراموشی)
7. كمك به تمركز فكر هنگام مطالعه درس
خلاصه نویسی، باید بدون آنکه منظور اصلی متن از بین برود، به «كاهش حجم نوشته» بپردازد. البتّه انجام درست اینکار با تمرین و تکرار و نیز استفاده از راهنمایی دبیران و مشاورین امکان پذیر میشود.
تفاوت خلاصه نویسی با گزیده، گلچین و یادداشت برداری این است كه در یادداشت برداری و گزیده نویسی، نكات مورد نظر و مورد علاقه شخص از کتابها و متون مختلف نوشته میشود و چه بسا انسجام و پیوستگی میان گزیده ها وجود نداشته باشد؛ ولی در خلاصه نویسی، تمرکز روی متنِ خاصّی است. خلاصه نویسی شبیه زیراكس یا عكس گرفتن از هر متن یا تصویر در مقیاسی كوچكتر است.
بسیار اتفاق میافتد كه در خلاصه نویسی، دانشآموز فكر میكند تمام مطالب خوب و لازم است و در خلاصهها تمام آنها را می آورد. و در نهایت میبیند كه خلاصه، نوشتهای درست هم حجم با مطلب اصلی است. این اشتباه تنها به دلیل عدم آشنایی با مراحل اجرایی و چگونگی خلاصه نویسی به وجود می آید.
برای انجام خلاصه نویسی دقیق از یک موضوع یا درس باید مراحل زیر را به کار ببرید:
1. مطالعه یا مرور اجمالی، پیش از اقدام به خلاصه کردن
2. مشخص ساختن میزان و درصد خلاصه ای كه باید انجام شود
3. مشخص كردن موارد و مطالب اصلی و فرعی، هنگام مطالعه
4. حذف مطالب غیر عمده و باقی گذاشتن نكات اصلی
5. حفظ اصالت در عبارتها و محتوا
پیش از اقدام به خلاصه نویسی خوب است ابتدا یك دور، كتاب را بخوانید، تا نسبت به محتوای درس احاطه پیدا كنید و بتوانید موارد عمده و غیرعمده و اصلی و حاشیه ای را از هم تفكیك كنید. هنگام مرور مقدماتی، میتوان فصلهای اصلی و فرعی و مطالب عمده را از حواشی و زواید، جدا كرد و علامت گذاشت تا خلاصه نویسی آسانتر شود.
میزان خلاصه نویسی نیز باید از آغاز، معلوم باشد. فرضاً یك كتاب سیصد صفحهای را اگر قرار باشد در حد نصف، یا یك چهارم یا یك دهم خلاصه كنیم، در هر یك، میزان حذف مطالب و باقی گذاشتن مطالب دیگر، به نسبت آن معیار، متفاوت خواهد بود. حتی اگر بنا باشد همان كتاب را در دو صفحه خلاصه كنیم، شیوهای دیگر را باید انتخاب کرد و طبیعتاً مطالب بیشتری را جزو «حذفیات» قرار دهیم.
از بهترین و مهمترین روشها برای خلاصه نویسی، تبدیل مطالب به صورت نمودار، جدول «درخت حافظه» است. در هر درس و موضوع، بخشی از مطالب اصلی و عمده است. و بخشی از نوشته هم مطالبی است كه در توضیح، تشریح و تأكید نسبت به مطالب، اصلی بیان میشود. به اینبخش از نوشته و درس نكات غیرعمده گفته میشود.
اجمالی از مطالبِ غیر اصلی را میتوان چنین برشمرد:
1. توضیحات برای روشن كردن مسألهی اصلی
2. نمونههای تاریخی و شاهد مثالها
3. مطالبِ حاشیهای و غیر مرتبط با موضوع
4. عبارت پردازیهای غیرمرتبط با مطلب اصلی
5. تكرار مطلب
6. عبارات و جملات مترادف و هم مضمون
7. جملات معترضه و اشارات تفسیری و توضیحی
اگر از یك نوشته و درس، محورهای بالا را جدا كنیم، آنچه میماند، جوهرهی اصلی مطلب است كه باید آنها را در خلاصه نوشت. البته تشخیص این نکته كه کدام موضوع، اصلی یا حاشیه، احتیاج به دقت و تمرین بیشتری دارد.
میتوان هر بند یا پاراگراف را در یك جمله خلاصه كرد. مجموعهی این جملات، خود به خود چكیده مطلب اصلی خواهد بود خوب است در این بخش به تفاوت بازنویسی، باز آفرینی و خلاصه نویسی اشاره مختصری داشته باشیم.
بازنویسی، برگردان متون كهن (شعر یا نثر) به نثر و عبارت است؛ بدون آنكه مفهوم و محتوا دگرگون شود. باز آفرینی، محتوا و سوژه كهن، تبدیل به اثر جدیدی میشود كه با اصل متفاوت است. بازنویسی مثل تعمیرات اساسی یك خانه است، اما باز آفرینی، كوبیدن بنا و از نو ساختن است كه چه بسا نقشه ساختمان و كیفیت چهارچوب اولیه هم، به هم میخورد.
امّا در خلاصه نویسی، نه پیام، نه قالب و محتوا و نه اصلاح سبک نگارش عوض میشود. خلاصه نویسی اغلب برای استفاده بهتر از فرصت و زمان است. در مورد اینکه خلاصه نویسی را باید با استفاده از قلم و جمله پردازی خودمان بنویسیم یا با حفظ عباراتِ اصلی باید گفت، هر دو روش در جای خود دارای کاربرد است.
گاهی روی الفاظ متن اصلی، عنایت و تأكید خاصّی است كه دخل و تصرف در عبارات، مسأله ساز و گاهی تحریف میشود؛ طبیعتاً باید خلاصه نویسی را با بهرهگیری از عین عبارات اصلی انجام داد. مثل اینكه بخواهید سخنان ائمّه، احكام فقهی، دیدگاههای اعتقادی، نقل قول بزرگان و ... را از کتاب دین و زندگی خلاصه کنید.
اما اگر بخواهید یك حادثه تاریخی، ویژگیهای جغرافیایی، تقسیم بندی های علوم اجتماعی، منطق، فلسفه، دسته بندیهای ریاضی، فیزیک و ... را خلاصه نویسی كنید، ضرورتی ندارد كه حتماً از عبارات اصلی استفاده شود. میتوانید مفهوم را در نظر بگیرید و سپس با تعابیر و جمله بندی خودتان مطلب را بنویسید. همچنین میتوانید همهی متن را به دقت بخوانید، سپس آن را كنار گذاشته و خلاصهآن را به قلم خودتان بنویسید.
در هر حال، نكته ای را كه نباید فراموش كرد این است: در خلاصه نویسی، «هدف و پیام» اصلی موضوع مورد مطالعه نباید مورد تغییر قرار گیرد..
توصیههای غذایی به داوطلیان کنکور